De wisentkudde op de Veluwe is uitgebreid met een stierkalf. Een prachtige uitbreiding waar partners Stichting Wisent op de Veluwe, ARK Natuurontwikkeling en Staatsbosbeheer trots op zijn. Het is bijzonder omdat de wisent nog steeds een bedreigde diersoort is.
Judith Slagt van ARK Natuurontwikkeling: ‘Het blijft oprecht bijzonder om nieuw leven te verwelkomen in de kudde. Zeker omdat de wisenten wereldwijd worden bedreigd met uitsterven. Wij monitoren de kudde intensief samen met FREE Nature en vrijwilligers van Stichting Wisent op de Veluwe. Het kalfje ziet er kerngezond uit en dartelt energiek rond in de kudde’. De kudde bestaat verder uit een grote stier, die de vader van het jonge kalfje is, twee volwassen koeien en twee koetjes die vorige jaar zijn geboren.
Excursies
Stichting Wisent op de Veluwe organiseert excursies onder begeleiding van een ervaren gids. ‘Een excursie is een echte wildbelevenis. Deze imposante dieren zijn alleen te bezoeken met begeleide excursies. Het is een safari op de Veluwe door uitzonderlijk mooie natuur. Tijdens deze excursies gaat de groep met een gids op zoek naar de kudde. Vrijwel zeker zie je ook ander wild’. Aldus voorzitter van Wisent op de Veluwe Jan Wolleswinkel.
Leefgebied
Staatsbosbeheer is verantwoordelijk voor dit 400 hectare grote gebied dat afgesloten is voor het publiek. Het is één van de oudste gebieden van Staatsbosbeheer. Er is bos, heidevelden en een echte zandverstuiving, deze is de grootste van West-Europa. Een deel van dit gebied is het leefgebied van de wisenten.
Robuuste Veluwe
De wisenten helpen de Veluwe gevarieerder en robuuster te maken, door meer ruimte te geven aan de natuur en haar natuurlijke processen. De wisent is een grote grazer die door zijn specifieke eetgedrag voor meer structuur in de vegetatie kan zorgen. Ze zorgen voor geleidelijke overgangen van bossen en bosjes naar struiken en struwelen en naar graslanden. Het zijn herkauwers die gras, kruiden, knoppen, blaadjes, twijgen en bast eten. Ze schillen meer bomen en struiken dan alle andere planteneters. Hierdoor maken ze meer openheid in een volwassen bos.
Het wisentproject
Het wisentproject startte in april 2016 met de komst van drie wisenten. Het wisentgebied op de Veluwe is het grootste leefgebied van wisenten in Nederland. Naast wisenten, leven er in het gebied ook andere wilde dieren zoals het edelhert en het wilde zwijn.
Op woensdag 30 juni ontvangt de Veluwe samen met nog vier Nederlandse natuurgebieden gelijktijdig een officieel certificaat van het European Rewilding Network. De uitreiking vindt plaats in het kader van de viering van het 10-jarig bestaan van de organisatie Rewilding Europe. Het certificaat is een erkenning van de inspanningen en spectaculaire resultaten die reeds zijn geboekt met natuurontwikkeling in Nederland.
Jubileum
In 2011, toen Rewilding Europe werd opgericht, was rewilding nog een onbekend concept in Europa. Nu, precies 10 jaar later, is het aantal initiatieven voor grootschalig natuurherstel en ruimte voor wilde natuur door heel Europa groter dan ooit. Zo ook in Nederland.
Daarmee telt Nederland nu in totaal negen leden van het European Rewilding Network. Het European Rewilding Network is opgericht door Rewilding Europe met als doel om de samenwerking tussen allerlei rewilding initiatieven in Europa te bevorderen.
Vijf unieke gebieden
De vijf rewilding-initiatieven werden op verschillende momenten lid van het ERN, met als meest recente aanwinst de Maashorst bij Uden. Al deze gebieden profiteren van de uitwisseling van ervaringen en expertise met bijna 70 andere initiatieven in 27 Europese landen.
In het Grenspark Maasvallei werd een unieke rivierverbreding uitgevoerd om een meer natuurlijke rivierdynamiek mogelijk te maken in dit grensoverschrijdend riviersysteem met België, terwijl in Kempen~Broek het grondwaterpeil, beken en moerassen werden hersteld. Dankzij natuurlijke begrazing door grote herbivoren zoals wisent, Galloway- en Tauros runderen, Konikpaarden, Exmoor-pony's, is de biodiversiteit in deze gebieden enorm toegenomen.
In elk van deze gebieden is er een sterke band met lokale bevolking en direct belanghebbenden, die mee profiteren van deze wildere natuur door middel van natuurgericht toerisme en allerlei andere activiteiten. Ook leidt het tot een nieuwe identiteit van de betreffende regio’s en ook trots bij de lokale bewoners.
Rewilding Europe overhandigt de certificaten tijdens een bezoek van het internationale team, dat deze week in Nederland is in het kader van het 10-jarig bestaan. "Het kunnen overhandigen van deze certificaten op één dag is een speciaal moment voor Rewilding Europe en voor rewilding in Nederland", zegt Mei Elderazdi, ERN-coördinator van Rewilding Europe. "Door hun harde werk en inzet tonen deze initiatieven aan dat rewilding werkt voor de natuur en voor mensen, en dat door samen te werken de positieve effecten kunnen worden versterkt."
Kansen en behoeften in het verschiet
ARK Natuurontwikkeling (tevens een van de initiatiefnemers van Rewilding Europe, samen met WWF Nederland, Wild Wonders of Europe en Conservation Capital) heeft sinds haar oprichting in 1989 een belangrijke rol gespeeld in de pioniersfase van natuurontwikkeling in Nederland.
Naast nieuwe visies en projecten langs de Nederlandse rivieren en beken, hogere zandgronden, en de terugkeer van diersoorten, heeft ARK heeft onder meer, samen met partnerorganisaties, het initiatief genomen tot de herintroductie van de wisent in Nederland in het kustduinreservaat Kraansvlak (2007). Sindsdien zijn er ook wisenten geïntroduceerd in de Maashorst, op de Veluwe en in de Slikken van de Heen. Succesvolle projecten waar al meerdere kalfjes geboren zijn. Zo ook op de Veluwe zijn dit jaar twee koekalfjes geboren.
Dit heeft geleid tot vele nieuwe andere initiatieven in het hele land; met name langs de Nederlandse rivieren, maar ook in moerassen, veengebieden, kustgebieden en meer droge ecosystemen.
“Er is echter nog veel te doen om ervoor te zorgen dat rewilding een mainstream benadering wordt voor natuur in Nederland'', zegt Jos Rademakers, directeur van ARK Natuurontwikkeling.
“Ons land wordt geconfronteerd met grote uitdagingen op het gebied van landgebruik en de gevolgen van klimaatverandering. Daarbij wordt de potentie van natuurontwikkeling als oplossing over het hoofd gezien. Er zit een enorme potentie in het herstellen van functionerende ecosystemen door middel van rewilding en we zien veel kansen en nieuwe partnerschappen om dit te bereiken: Rewilding the Netherlands!"
Meer informatie
Een uitgebreid overzicht van rewilding in Nederland, en hoe Nederlandse lessen en ervaringen werden gebruikt in andere initiatieven in Europa, werd in 2018 gepubliceerd in een wetenschappelijke tijdschrift (Engelstalig). Verder bijgesloten meer informatie over ‘Nederland : rewilding pionier en rolmodel’
Over Rewilding Europe: samenwerken aan een wilder Europa
Een historische kans doet zich voor om wilde natuur in Europa meer ruimte te geven. Terwijl marginale landbouwgebieden worden verlaten en jonge mensen wegtrekken van het platteland, zoeken stedelingen juist naar rust en ruimte en keren iconische diersoorten terug. Rewilding Europe benut deze ontwikkelingen om een nieuw toekomstperspectief te bieden voor wilde natuur in Europa.
Sinds 2011 werkt Rewilding Europe aan een netwerk van spectaculaire natuurlandschappen verspreid over Europa. Ze dienen als voorbeeld voor een nieuwe natuurvisie in Europa, waarbij natuur zoveel mogelijk op eigen benen staat. Door weer ruimte te geven aan natuurlijke processen en de terugkeer van wilde diersoorten, door ontwikkeling van innovatieve verdienmodellen, het ondersteunen van lokale ondernemers en verankering in het Europees natuur- beleid werken we aan een duurzaam resultaat.
Rewilding Europe werkt momenteel in 8 grote, deels grensoverschrijdende natuurontwikkelingsgebieden in 10 verschillende landen: Portugal, Italië, Kroatië, Roemenië, Oekraïne, Moldavië, Bulgarije, Duitsland, Polen en Zweden. Nieuwe projecten zijn in ontwikkeling in Spanje, Schotland en Frankrijk.
Het werk van Rewilding Europe wordt mede mogelijk gemaakt door onder meer de Nationale Postcode Loterij, Wereld Natuur Fonds, Adessium Foundation, Arcadia Fund, Europese Commis- sie en particuliere schenkers.
In het wisentgebied op de Veluwe wordt tijdelijk een extra raster geplaatst. Onlangs werd het allereerste koekalf in de Veluwse natuur geboren en haar moeder is momenteel extra zorgzaam. De aanvullende omheining zorgt voor extra bescherming voor zowel het wisentkalf als het publiek.
In het wisentgebied op de Veluwe wordt tijdelijk een extra raster geplaatst. Onlangs werd het allereerste koekalf in de Veluwse natuur geboren en haar moeder is momenteel extra zorgzaam. De aanvullende omheining zorgt voor extra bescherming voor zowel het wisentkalf als het publiek.
De wisentkudde op de Veluwe heeft een nieuwe aanwinst. Een eerste koekalf is geboren op de Veluwe in de Nederlandse natuur. Het jonge dier werd onlangs voor het eerst gezien aan de zijde van de zorgzame moeder. Het kalf maakt het goed.
Vijf jaar na de komst van de wisenten naar de Veluwe is een evaluatie van het project uitgevoerd. Uit deze evaluatie blijkt dat de wisentkudde bijdraagt aan de natuurontwikkeling, wildernisbeleving en het behoud van deze bijzondere diersoort.
Terugblik
De wisent speelt een sleutelrol in de natuur. Als grote grazer heeft hij effect op het landschap waar andere dier- en plantsoorten van profiteren. Het imposante dier past helemaal bij de beleving van wild op de Veluwe en is daarmee belangrijk voor recreatie en toerisme. Goede redenen voor Staatsbosbeheer, Stichting Wisent op de Veluwe en ARK Natuurontwikkeling om de wisent terug te brengen naar de Veluwe. Vijf jaar na het loslaten van de eerste dieren, kijken de projectpartners met een uitgebreide evaluatie terug en kunnen de eerste conclusies worden getrokken voor het vervolg de komende jaren.
Door de korte looptijd en de beperkte grootte van de kudde hebben de dieren nog maar een bescheiden impuls kunnen geven aan de wildernisbeleving op de Veluwe. Ook kan de invloed van de dieren op het landschap nog verder toenemen als de kudde in aantal groeit. De kudde op de Veluwe draagt nu al bij aan het herstel van de wisent als diersoort door geboorte en (internationale) uitwisseling van dieren. Daarnaast hebben de wisenten ook al de eerste positieve effecten op het Veluwse landschap laten zien, door onder meer hun voedselvoorkeur, het snoeien van bomen en maken van zandbaden.
Foto: Jan Ritzer
Veluwekudde helpt uitsterven wisent voorkomen
De kudde is in vijf jaar gegroeid van vier naar zes dieren. De belangrijkste reden dat het aantal dieren momenteel nog beperkt is, is omdat er tot nu toe alleen mannelijke kalfjes zijn geboren en die moeten na een paar jaar het gebied verlaten om inteelt te voorkomen. Hoewel de kudde tot nu toe bescheiden is, zijn deze dieren toch van belang voor de soort. De wisent, ook bekend als Europese bizon, is met minder dan 7000 dieren wereldwijd nog steeds een bedreigde diersoort en staat op de Rode Lijst. In Nederland leven ongeveer 70 wisenten. Door samen te werken met andere wisentgebieden in binnen- en buitenland wordt bijgedragen aan het behoud van deze zeldzame diersoort.
Aanpak van Amerikaanse vogelkers
Het leefgebied van de wisenten op de Veluwe is circa 380 hectare groot en bestaat uit heide, bos en zandvlaktes. Er zijn de afgelopen vijf jaar onderzoeken uitgevoerd naar het gedrag van de wisenten en de impact op hun omgeving. Zo wordt bijgehouden welke plantensoorten er in het gebied voorkomen en of dat veranderd is sinds de komst van de wisenten. Al snel bleek dat de dieren graag Amerikaanse vogelkers eten. Wisenten eten anders dan de aanwezige edelherten wél veel Amerikaanse vogelkers, waardoor andere plantensoorten weer de kans krijgen te groeien en deze snelgroeiende exoot in toom wordt gehouden. De poep van wisenten blijkt bovendien een bron van insectenleven en de dieren maken waardevolle zandkuilen in het gebied.
Vooruitblik
Bij de wisenten op de Veluwe zijn zo’n dertig enthousiaste vrijwilligers betrokken, die excursies begeleiden en het terrein en de dieren monitoren. Hoewel de excursies nog niet stormlopen, is er groeiende interesse en draagvlak van publiek, omwonenden en stakeholders voor dit project. Uit de evaluatie volgt het advies om in ieder geval nog vier jaar te verlengen. Dat geeft tijd om aan meer bekendheid, een grote groep dieren en meer onderzoek te werken.
Vrijwilligers Wisent op de Veluwe, foto Henny Blokhuis
Op 1 maart is één van de wisenten in Natuurpark Lelystad dood gevonden. De stier was de week ervoor overgekomen uit het wisentengebied op de Veluwe. Het dier stond samen met acht andere wisenten uit Nederland in een afgezonderde weide om volgende maand te verhuizen naar een groot Deens natuurgebied, waar zij samen met enkele reeds aanwezige wisenten een kudde gaan vormen.
Tot 28 februari werden geen bijzonderheden gemeld tijdens de dagelijkse controles. De stier at goed en was aanwezig bij de andere wisenten. Omdat het dier gezond leek te zijn en het transport naar Lelystad onder begeleiding van een dierenarts probleemloos verliep, is het overlijden erg onverwachts. De overige wisenten zijn in goede conditie en lijken het goed met elkaar te kunnen vinden. Net als de afgelopen weken worden de dieren dagelijks gemonitord. Een ervaren dierenarts onderzoekt de gezondheid van de dieren en houdt de dieren de komende maand in de gaten. Hierna worden de wisenten vervoerd naar hun nieuwe leefgebied in het noorden van Denemarken.
Om inzicht te krijgen in de doodsoorzaak van de wisentstier wordt sectie verricht. Dit onderzoek is niet alleen van belang voor wisentprojecten in Nederland, ook buitenlandse projecten - waaronder het Deense wisentproject - kunnen hiervan leren. ARK Natuurontwikkeling zal de resultaten met hen delen. Vooral voor nieuw startende projecten met wisenten in binnen- en buitenland is dit zeer waardevol. De wisent is nog altijd een bedreigde diersoort en heeft alle hulp nodig om in aantal toe te nemen en zich meer te verspreiden over Europa
In februari zijn negen wisenten uit de Maashorst, Veluwe en Natuurpark Lelystad uit de kuddes gehaald en apart gezet, in afwachting van hun verhuizing naar Denemarken. De dieren gaan naar een groot Deens natuurgebied, waar zij samen met enkele reeds aanwezige wisenten een kudde gaan vormen. De wisenten gaan helpen om het natuurgebied open en gevarieerd te houden en vervullen zo een belangrijke rol in het ecosysteem. Het is voor het eerst dat zo veel wisentgebieden in Nederland samenwerken aan zo’n grote internationale actie.
Door de aanwas van jonge dieren groeien de wisentkuddes in Nederland jaarlijks. Uitwisseling van dieren met andere en nieuwe natuurgebieden in Europa, helpen bij het voortbestaan van deze soort. Vanuit het Brabantse natuurgebied de Maashorst vertrekken drie dieren naar Denemarken, vanuit Lelystad vijf en vanaf de Veluwe één wisent. Per locatie worden de dieren opgehaald. De wisenten worden zo goed als mogelijk voorbereid op hun reis. De dieren worden eerst een maand lang samen in een afgezonderde wei in Natuurpark Lelystad geplaatst, zodat ze elkaar kunnen leren kennen. Een ervaren dierenarts onderzoekt de gezondheid van de dieren en houdt de dieren een maand lang in de gaten om eventuele onderliggende ziektes te voorkomen. Hierna worden de dieren vervoerd naar hun nieuwe leefgebied.
Lille Vildmose
Het gebied waar de wisenten heen gaan, ligt in het Noorden van Denemarken en heet Lille Vildmose, wat ‘klein wild veen’ betekent. Dit gebied bestaat uit hoogveen, grasland en bos.
De wisenten krijgen een gebied van 4000 hectare tot hun beschikking. Naast de wisenten leven er ook elanden, edelherten, wilde zwijnen en vele zeldzame vogelsoorten zoals steenarenden.
Minder bedreigd
De wisent, ook bekend als Europese bizon, is met minder dan 7000 dieren nog steeds een bedreigde soort en staat op de Rode Lijst in Europa. In Nederland leven ongeveer 70 wisenten. Door nationaal en internationaal samen te werken wordt het genetisch beheer geborgd en blijft de wisentpopulatie gezond. Het is daarom belangrijk dat niet alleen het aantal wisenten groeit, maar ook hun leefgebieden. Door omvangrijke samenwerkingsprojecten zijn de grazers de afgelopen jaren op diverse plekken in Europa uitgezet. Dat heeft de wisent weer een nieuwe kans gegeven en sinds eind 2020 is de status van de soort veranderd van kwetsbaar naar minder bedreigd.
Sleutelrol in de natuur
De wisent speelt een belangrijke sleutelrol in de natuur en zorgt voor een afwisselend landschap met meer biodiversiteit. Iedere grote grazer heeft namelijk een ander maagdarmstelsel en eet daardoor net even anders. De wisent houdt onder meer het landschap open door snelgroeiende grassen te grazen en snoeit en schilt meer dan andere grazers. Ook kiest hij andere soorten dan bijvoorbeeld paard of rund. De verschillende manieren van eten profiteren weer verschillende vogel- en insectensoorten van.
Trots
Het transport van de wisenten maakt deel uit van een internationale samenwerking. De Aage V. Jensen Nature Foundation is de Deense partner. Deze stichting houdt zich bezig met natuurbeschermingsprojecten in heel Denemarken en is eigenaar van het nieuwe leefgebied van de wisenten. In Nederland werken FREE Nature, Rewilding Europe, Team de Maashorst ARK Natuurontwikkeling, Staatsbosbeheer en Het Flevo-landschap samen aan dit project. Deze partners zijn trots dat wij als Nederland kunnen bijdragen aan het voortbestaan van Europa’s grootste landzoogdier.
Tekening: Jeroen Helmer meer tekeningen gratis te downloaden via https://www.webwinkel.ark.eu/producten/tekeningen
.jpg)
Foto: Jan Ritzer
Vrijwilligers Wisent op de Veluwe, foto Henny Blokhuis
.png)
